عالىمنىڭ حاتى

«شورتانباي ۇلى دارىن… قوعام قايراتكەرى، ءىرى يدەولوگ.» تۇرسىنبەك كاكىشەۆ.          ءحىح عاسىردا رەسەي وتارشىلدىعىنىڭ قاتىگەز ساياساتىنا قارسى قازاق حالقىنىڭ مۇددەسىن قورعاپ، ۇلت بولاشاعى ءۇشىن جانتالاسىپ، ەلىنىنىڭ ءسوزىن سويلەگەن دۋالى اۋىز اقىن – جىراۋى، ابىزى شورتانباي جىراۋ ەدى. بار عۇمىرىن تۋعان حالقىنىڭ وزىندىك قايتالانباس بولمىس – ءبىتىمىن ساقتاۋعا ارناپ، ەلىنىڭ جوعىن …

قازاق حاندىعىنىڭ تاريحىندا ورداباسى تاۋىنىڭ الاتىن ورىنى ەرەكشە ەكەنى بەلگىلى. ويتكەنى بۇل جەردە اقتابان شۇبىرىندى-القاكول سۇلاما تراگەدياسىن باسىنان وتكەرگەن حالقىمىزدىڭ بەتكە ۇستارلارى 1726 جىلى ءبىر تۋدىڭ استىندا باس قوسىپ، تىزە بىرىكتىرىپ جوڭعار شاپقىنشىلارىنا قارسى اتتانۋعا انت ىشكەن. سول جولعى جيىننىڭ باستى جەمىسى – ەل باسىنا كۇن تۋعاندا قازاقتاردىڭ جۇزگە، رۋ-رۋعا …

2007 جىلى جارىق كورگەن «مادەلىقوجا» كىتابىندا باتىردىڭ بۇرىن تالاي مارتە جاريالانعان 12 شۋماقتان تۇراتىن مايلىقوجا اقىن ەكەۋىنىڭ اراسىندا بولعان ايتىستىڭ بۇرىن كەم تاراعان تاعى 4 شۋماعى العاش رەت باسىلعان بولاتىن. ول شۋماقتاردىڭ العاشقى ەكى ەكەۋى بۇرىننان بەلگىلى نۇسقاسىنداعى ءسوز جولدارىمەن ۇندەس كەلگەنىمەن، سوڭعى ەكى شۋماعىندا بار تىڭ دەرەكتەر ءبىراز وي …

مادەلىقوجا جۇسىپقوجاۇلىنىڭ ومىرىنە قاتىستى سوڭعى جىلدارى جاريا كورگەن مالىمەتتەردىڭ ىشىندە ەڭ ەلەۋلىسى دەپ باتىردىڭ جەكە ءمورى باسىلعان قۇجاتتى ايتسا بولادى. بۇل سيرەك دوكۋمەنت «قازاق ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسى» توپتاماسىنىڭ تەك كەنەسارى حاننىڭ اۋلەتىنە قاتىستى قۇجاتتار مەن ءتۇرلى دەرەككوزدەر جيناقتالعان 5-تومىندا باسىلعان. مەنىڭ قولىما بۇل كىتاپتىڭ PDF-فورماتىنداعى نۇسقاسى ءبىر تانىسىم ارقىلى تۇسكەن بولاتىن …

قازاقتىڭ «تەكتىدەن تەكتى تۋا­دى، تەك­تىلىك تۇقىم قۋادى» – دەگەن ماقالى بەكەر ايتىلماعان. ونى بيىل ءتىرى بولعاندا 90 جاسقا تولاتىن قازاقتىڭ قالتايى (قاليوللا) مۇ­حامەدجانوۆتىڭ بابالارىنىڭ ءومىر جولى ارقىلى دالەلدەۋگە بولادى. قالتايدىڭ ءتورتىنشى اتاسى قىز بەن جىگىت ايتىسىنىڭ جۇمباق ارالاس كەلەتىن كونە ءتۇرىنىڭ نەگىزىن قالاعان كۇدەرىقوجا كوشەكۇلى (1820-1858 جج.). ونىڭ ۇلبيكە جانكەلدىقىزىمەن …

 ورتا عاسىرلاردا تەگى ورتا ازيادان شىققان عالىم-فيلولوگ ءابۋ ياكۋب سيرادج اد-دين اس-ساككاكي (1160-1299) جازعان «ءال-ميفتاح في يلم ءال-بالاگا» شىعارماسىن ءال-حاتىب ءال-كازۋيني (؟-1338) «تالحيس ءال-ميفتاح في يلم ءال-بالاگا» اتتى ەڭبەگىندە قىسقاشا بايانداعان، ول كەزىندە اتاعى شىعىپ، عالىمداردىڭ نازارىن اۋدارىپ، قىزىقتىرعان. عالىمدار وسى تراكتاتقا جازعان تۇسىندىرمەلەر (شارحي) مەن تۇسىنىكتەردىڭ ىشىندە ەڭ تانىمالىسى …

(ماۋلەن بالاقاەۆ ءومىرى مەن شىعارماشىلىق قىزمەتى جايىندا) (1907-1995) بالا ماۋلەن سوعىستان بۇرىنعى جانە سوعىستان كەيىنگى سان قۇبىلعان اۋىر جىلداردا مەكتەپ كورگەن قازاق بالاسى تۇگەل ماۋلەن بالاقاەۆ دەگەن ەسىمدى كوڭىلىنە توقىپ، كوكەيىنە جاتتاپ وسكەن. ولاي بولاتىنى بۇل ادامنىڭ بۇكىل سانالى ءومىرى قاسيەتتى قازاق تىلىنە قىزمەت ەتۋدىڭ اسقان ۇلگىسى ىسپەتتى بولدى. ول …

اتاقتى وريەنتاليست جانە ولكەتانۋشى الەكساندر ليۋدۆيگوۆيچ كۋن 1840 ج. مۇعالىمنىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. باستاۋىش ءبىلىمدى ستاۆروپول گۋبەرنياسىنداعى گيمنازيادا العان، سوسىن پەتەربۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ شىعىس تىلدەرى فاكۋلتەتىنە ءتۇسىپ، ونى 1865 ج. «اراب-پارسى-تۇرىك توپتارى بويىنشا» كانديدات دارەجەسىمەن ءبىتىردى. ءوز مانساپ جولىن ا.ل. كۋن 1866 ج. ورەنبۋرگ گەنەرال-گۋبەرناتورلىعىكەڭسەسىنىڭ ۇستەلباستىعى بولىپ باستادى. 1868 ج. 24 قاراشادا تۇركىستان گەنەرال-گۋبەرناتورلىعىنا شەنەۋنىك …

ەگەر ءبىز يشانعا انىقتاما بەرە الساق، قازاقتىڭ ۇلتتىق ءدىني ۇستانىمى ايقىندالا تۇسەدى. ءتىپتى ءبىزدىڭ ۇلتتىق مىنەزىمىز دە، اشىق-شاشىق كورىنەتىن قالپىمىز دا ءدىني ۇستانىمىمىزعا تىكەلەي بايلانىستى. ونىڭ نەگىزى – يشاندىق مەكتەپتەن باستاۋ الادى. سونىمەن، يشان دەپ كىمدى ايتامىز؟ بىلگەن ءجون، ءدىنداردىڭ ءبارى يشان بولا المايدى. بۇگىنگى ءدىني تۇسىنىك تۇرعىسىندا سارالاساق، يشاندىق …

الاپات شايقاستار جاڭعىرىعى ادامزات تاريحىنداعى الىپ شايقاستار تاريحىن تارامداساڭىز – سول تاريح بەتتەرىندە تاڭبالانىپ، حالىق جادىندا جاڭعىرعان اڭىزدار مەن ءافسانالار جەلىسىنەن، كەز-كەلگەن شايقاسپەن تۇسپا-تۇس داۋىرلەردەگى يمپەريالار ۇستىنىنىڭ، مەملەكەتتەر مارتەبەسىنىڭ، زامانالار بەينەسىنىڭ، ارپالىستارعا العىشارت بولعان ماقسات-نيەتتەردىڭ ايقىن سۋرەتىن كوزىڭىزگە ەلەستەتە الاسىز… مىسالى، ەجەلگى داۋىرلەردىڭ ەلەسى ساناتىنا اينالعان كورينف شايقاسى، ءبىزدىڭ داۋىرىمزگە …