Laura-LeylahanАytkocakızı’nın «Appak İşan» isimli eseri

21 Aralık 2021 saat 11.00’de İstanbul Aydın Üniversitesi’nin Konferans salonunda Kazakistan Gazeteciler Cemiyeti’nin Üyesi Laura-Leylahan Aytkocakızı’nın dört dilde basılmış «Appak İşan Ata» kitabının tanıtımı olacaktır.

BİSMİLLAHİR RAHMANİR RAHİM

İŞANLIK OKUL TEMELİ

Laura-LeylahanАytkocakızı’nın «Appak İşan» isimli eserin içtenlikle okudum. Evet, bu bir tam anlamıyla bir eser. Bir taraftan belgesel eser denilebilir. Ancak, tek veri ile ilmi gerekçeye dayanan fiili tarihi malumatlar işbu «verinin» gerçek anlamın açmaya devam etmekte. Dolayısıyla biz bu eseri bilimsel çalışmayla eşit görmekteyiz. Bir taraftan işbu çalışma profesyonel yazar elinden çıktığı için çalışmanın sanatsal seviyesi de çalışma değerin yüksek tutmakta.
Bu ise yazar eserinin dış formu. Eserin iç değeri ise ayrı bir konu. Eser bu yüzden değerli. Eserin iç dünyası ise bizim ulusal özümüzdür. Geleneksel dinimiz de onun değişmez bir parçası. Onların hepsin eğer genel olarak bakarsak – bizim geçmiş tarihimizdir. İşin doğrusuna gelirsek o tarihin kendisinin bile üstü örtülüdür. Birçok gerçekler henüz açıklığa kavuşmamıştır. Laura Hanım bir-biriyle sıkı bağlantıda olan meselelerin hepsin tarihin derin dibinden çok titizlikle çıkarıp, Başkanımızın özel olarak meydana getirdiği «Ruhsal modernleşme» proğramına göre halkın kendine has tarihi değerin olduğu gibi saf halinde geri iade etmekte.
Şimdiki Türkistan iline bağlı Baydibek ilçesinin merkezi Şayan köyünde bulunan, zamanında Appak İşan’ın yaptırdığı dini tesis – Başkan N.A. Nazarbayev’in kendi makalesinde dile getirdiği «Büyük bozkırın yedi yönü»ileri ruhsal açıdan uyum içinde bulunan milli değerdir. O değerler ise bizim halkımızın daima hafızasında tuttuğu ışıklardır. Bunu bildiği için devletimiz bu ruhsal meseleleri «Мedeni miras» proğramı içerisinde devamlı gündeme getirmekte.
Eserin değeri – kitabın içeriğinde hep bir hanedandan bahsediliyor ve o hanedan aracılığıyla kazak halkının tuttuğu dini okulun manası da beraberinde anlatılıyor. Ondan sonra ise okuldaki İşanların yeri, onların yaptığı hizmet konuyu daha da canladırmakta. Burada ise Appak İşan’ın yaptırdığı dini tesisin nasıl inşaa edildiğiyle beraber caminin halk üzerindeki dini tanımın oluşturmasındaki etkisi ve rolü ayrıntılı olarak açıklanmakta. Bunu görmek için Appak İşan tarafından yapılan dini tesisten eğitim alan nice dini ve tarihi şahısları saymadan bir tek işbu okul mezunu Şadi Töre ismini söylemek yeterli olacak.
«O zaman Appak İşan tarafından yapılan dini tesis neyi ile değerli?» gibi soruya cevap ararsak, bir taraftan halkın okuma yazmayı sökmesi için böyle bir dini merkezin uzak bir yerde açılması bile çok büyük bir başarılı faaliyet diyebiliriz. İkinci olarak, işbu dini tesis halkın okuma yazma oranın sadece dini açıdan arttırmakla değil, aynı anda öğrencilere modern ders vermesiyle de öne çıktı.
Genel olarak İşan’lık okulun ana temeli – milli geleneğe dayalı dini oluşturabilmesi. Bu temel – dini ulusal bilinci oluşturup, ulusal büütünlüğü korumaya hizmet etti. Bunun sonucu olarak doğu ve batıdaki, kuzey ve güneydeki halkın dini inancında mesafe ve ayırım sözkonusu değil.
Laura Aytkocakızı kendi kitabında bu meseleyi ayrıntılı şekilde kapsadı.
Başlangıçta dediğimiz gibi, kitabın esas kısmın Kosay ve Kulatay isimli kardeş iki işan neslinin başından geçen zor durum kapsamaktadır. Genel olarak bu geçmiş o dönemdeki kazak bozkırında yaşayan tüm İşan’lar için geçerliydi. Ancak, İşan’lar kendileri zor durumda kalıp, zulümlük görüp, sürgüne tabi tutulsa da İşan’lık okulun temelini halkın hafızasına kazıyabildi. Yazar onu bir hanedan tarihin dile getirerek bize ulaştırabildi.
Kitabin diğer bir değeri ise – Appak İşan okulu temelinin bugünkü dini durumu oluşturmasındaki kendi bağımsız rolü diyebiliriz.
Laura Hanım onu da bir hanedanın dini tutunumun dile getirme aracılığıyla İşan’lar okulunun bugünkü halin açıklayıp gösterebildi. Bu eski dini okulu bugünkü zaman talebine uygun olarak tekrardan yenileyen Appak İşan’ın torunu Kurbanali İşan hakkında da bu çalışmada bolca malumat verildi.
Bu açıdan konuşma genel olarak Appak İşan’ın 150.yıldönümü için organize edilen ilmi konferansta ayrıntılı olarak yapıldı. Kitap bununla değerlidir.
Sonuç olarak, geleneksel dinimizin geçmiş tarihi ve bugünkü halin beraber kapsayan çok değerli bir çalışma doğdu.
Dolayısıyla söz sonu olarak: «İşbu değerli çalışmadan doğacak dersi alacak insan sayısı yıl geçtikçe artsın!» diye temenni ederiz.
Kudiyar BİLAL,
Yazar, Kazakistan Cumhuriyeti Kültür adamı