Бір суреттің сыры

Киiз үй халықтың дәстүрлi наным-сенiмiнде

Сайын Назарбекұлы

Киiз үй халықтың дәстүрлi наным-сенiмiнде

Түндігіне қарылғаш ұя салған үй – қасиетті үй.

Үйге дәуіт кірсе – үйге құт, береке орнайды.

Қазанның күйесі жанса қой басы өседі.

Ошақтағы отты үрлеп сөндіру – өз үмітін өшіру.

Бас киімді босағаға ілу – басыңның бағасын кетіру.

Аяқ киіммен төрге шығу – үй иесін менсінбеу.

Қонақтан бұрын астан ауыз тиіу – үй иесінің міндеті.

Киiз үй туралы мақалдар мен мәтелдер

  • Келіні жақсы үйдің – керегесі алтыннан.
  • Есіктен орын тапсаң төрге ұмтылма.
  • Ергенек кетсе, есіктен береке кетер.
  • Есік көргенді алма, Бесік көргенді ал.
  • Баланың тентек болмағы үйінен, жігіттің тентек болмағы биінен.
  • Салқын үй – салулы төсек.
  • Ұлы жол үйiңнiң табалдырығынан басталады.
  • Кiлемге бергiсiз алаша бар, Ханға бергiсiз қараша бар.
  • Балалы үй – базар, Баласыз үй – мазар.
  • Үйде оңбаған, Түзде де оңбайды.
  • Астың дәмiн тұз келтiрер, Ауыл сәнiн қыз келтiрер.
  • Атыңнан айрылсаң да, Ер-тоқымыңнан айырылма.
  • Қатыныңнан айырылсаң да, Қазан-ошағыңнан айырылма.
  • Қазан-ошағыңнан айырылсаң да, Халқыңнан айырылма.
  • Үйде шешен – дауға жоқ, Үйде батыр – жауға жоқ.
  • Үйің жаман болса, күйің жаман.
  • Босағаң төрдей болсын.
  • Сыйырға су көрсетпе, Жаманға сый көрсетпе.
  • Жыртық үйдi жел табар, Өтiрiк сөздi шын табар.
  • Тату үйдiң бақыты тасыр, Жанжалды үйдiң ырысы қашар.
  • Төрде отырып теріс сөйлегеннен без, Есікте отырып керіс сөйлегеннен без.
  • Кедейді тер қысса, Керегесін арқалап тауға шығады.
  • Қуыс үйден құр шықпа.
  • Бұраудың да сұрауы бар.
  • Тар бесік, тар босаға.
  • Азансыз молда болса да, Қазансыз қатын болмайды.
  • Жауға барса ат ойнатқан Есет, Үйге келсе құрт қайнатқан Есет.
  • Жаман үйден қосым артық, Ақсақ ошақтан мосым артық.
  • Орман аралаған үйші болар, Ел аралаған сыншы болар.
  • Ағаш бесіктен шыққан, жер бесікке түспей қоймайды.
  • Көршiң қолайлы болса, қораң кең.
  • Көршiңмен ұрыспай айырылыссаң, Ұялмай табысарсың.
  • Жақсының күнде бiр үйi кеңидi, Жаманның күнде бiр үйi кемидi.
  • Аталастан ауылдас жақын.
  • Үйге кiрген жыланға да ақ құйып шығарады.
  • Жақсы қатын үй дәулеті, Жақсы шапан той дәулеті
  • Жақсы көршi тапқаның – Мол олжаға батқаның.
  • Қонағын сыйлаған төрге шық дер.
  • Қазаннан қара нәрсе жоқ, Ассаң қарын тойдырар.

Қардан аппақ нәрсе жоқ, Ұстаса қолды тоңдырар.

  • Бiреудiң үйiн жыға бiлгенмен тiге бiлмейсiң.
  • Қонағын сыйламаған – Не баласын ұрады, Не үйiн сыпырады.
  • Киіз үйдің жақсы болмағы ағашынан, Ер жігіттің жақсы болмағы нағашыдан.
  • Қазаннан қақпақ кетсе, Иттен ұят кетедi.
  • Жауда да бiр үйiң болсын.
  • Қонағым өз үйiңдi де ойлай отыр.
  • Үйдiң жылы-суығын, Қыс түскенде бiлерсiң.

Кiмнiң алыс-жақынын, Iс түскенде бiлерсiң.

  • Ерте тұрған әйелдiң Бiр iсi артық.

Ерте тұрған еркектiң Ырысы артық.

  • Үй болғанда көсеу де керек.
  • Үзіксіз үй болмас.
  • Қазанға түскен қайтып қапқа түспейдi.
  • Арық атқа қамшы жау, Жыртық үйге тамшы жау.
  • Ит арық болса ауылдың намысы.
  • Қонақ келсе ет пiсер, ет пiспесе бет пiсер.
  • Ошақ сәнi – сыйластық, Достық сәнi – қимастық.
  • Үйi жаманның күйi жаман.
  • Үйдiң көркi – әйел.
  • Алғашқы қонақ соңғы қонаққа орын босатар.
  • Қонаққа кел демек бар, кет демек жоқ.
  • Өнерлi қонақ босағада қалмас.
  • Жаман үйдiң қонағы билейдi.
  • Құдайым би қылмасаңда би түсетiн үй қыл.
  • Бүлiнген ауылдан бүлдiргi алма.
  • Көсеу ұзын болса қол күймес.
  • Жолға шықпас бұрын серiгiңдi дайында,

Қонбас бұрын көршiңдi ойла.

  • От жағылмаған үй – қора, Кiсi келмеген үй – мола.
  • Үй менiкi демеңiз, Үй артында бiреу бар.
  • Ақ жаулықсыз үй – жетiм үй.
  • Атасыз үй – батасыз, Анасыз үй – панасыз.
  • Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны iледi.
  • Келгенше қонақ үялар, Келгесiн үй иесi ұялар.
  • Құс жеткен жерiне қонады, Қонақ қалаған үйiне қонады.
  • Тату үйдiң тамағы тәттi.
  • Қазан қайнап тұрса, ақыл сайрап тұрады.
  • Асы бар аяқ әдемi.
  • Құр аяққа бата жүрмес.
  • Кiсi кiрмеген үй көрмен тең, Iшiлмеген ас умен тең.
  • Тоқпағы күштi болса киiз қазық жерге кiрер.
  • Қайтып кiрер есiктi қатты жаппа.
  • Қонақ ырзығымен.
  • Көрпеңе қарай көсiл.
  • Есiктен орын тапсаң, төрге озба.
  • Өз үйiнде ою оймаған, Кiсi үйiнде сызу сызады.
  • Жаман өз үйiне өзi қонақ.
  • Көрмегенге көсеу таң.
  • Баласы атқа шапса, Анасы үйiнде отырып тақымын қысады.

Сайын Назарбекұлының «Қазақтың киіз үйі» (2005 жылы Елорда) атты кітабынан алынған киіз үйге байланысты ұғымдар кітабынан

 

 

 

Ұқсас мақалалар

Пікір қалдыру

Э-пошта мекенжайыңыз жарияланбайды. Міндетті өрістер * таңбаланған

Back to top button